„Europa sąsiaduje z Azją, Europa Środkowa – ze Wschodnią i Zachodnią. Polska z Rosją i Niemcami, ale nie tylko z nimi. Kraków z Nową Hutą, dwór ze wsią, Nalewki z Placem Krasińskich, Pawlaki z Kargulami. Gdzie spojrzeć – sąsiad. Aż nieswojo się robi. A jeszcze Jak dobrze mieć sąsiada (to Osiecka), a jeszcze Sąsiedzi… (to Gross). No i
listopad sąsiaduje z październikiem i grudniem, a wiek dwudziesty z dziewiętnastym i dwudziestym pierwszym. Sąsiedztwa poziome (w przestrzeni) i „pionowe” (w czasie), sąsiedztwa międzyludzkie i nie tylko… Sąsiedztwa naturalne, z wyboru, z konieczności, z przypadku, powstałe w efekcie przemieszczeń, a więc skłaniające do myślenia o nowym sąsiedztwie, pamiętania o starym…. Ciekawe, nieoczywiste, trudne, (nie)chciane...
Interesująca wydaje się sama relacja sąsiadowania nas z nimi, ich z nami, tego z tamtym, wytwarzająca sfery kontaktu, przestrzenie pograniczne i graniczne, generująca stereotypy wizerunkowe, spory, próby przepracowania złego sąsiedztwa, sytuacje układania się słabszego z silniejszym, rodzące ambicje dominatorskie, a także chęci ustanawiania stref wpływu, co pociąga za sobą wytwarzanie rozmaitych form translacji owego wpływu (adaptowania się do niego lub odrzucania), stawiania mu oporu.
Ważne i warte nazwania są mechanizmy działające pomiędzy sąsiadami i ich afektywne podłoże: przemoc, nienawiść, resentyment, uznanie, dialog, separowanie się, naśladowanie, sojusze sytuacyjne, przyjaźnie i zdrady. Bycie sąsiadem jest konstytuowane przez współbytowanie zwane sąsiedzkim. Tylko życie w pustce pozbawia podmiot cech sąsiada, a i to pod warunkiem, że uzna się pustkę za coś pozbawionego możliwych do nazwania wyznaczników poza tymi formułowanymi w negatywnej poetyce braku, zaprzeczenia. Sąsiadowanie wydaje się nieuniknione, nawet to niepożądane jawi się jako naturalne, jakoś oczywiste, choć w rzeczywistości to konstrukt. Nie znika, stanowi problem do rozwiązania.
Słowa-elementy paradygmatu, w który wpisuje się sąsiadowanie to: ludzie, ziemia, wola i wiedza. Używając ich, można opowiedzieć o niemal każdym aspekcie sąsiedzkiego stosunku, ludzie i ziemia wypełniają bowiem uniwersum podmiotów wchodzących w relacje, zaś wola i wiedza decydują o ich jakości” – ze wstępu prof. dr hab. Hanny Gosk.
W numerze znajdą Państwo artykuły naukowe:
Eugenii Prokop-Janiec, „Miejska kamienica. Studia wieloetnicznego sąsiedztwa w prozie międzywojennej’, Jagody Wierzejskiej, „Sąsiedztwo – bliska wrogość. Studium mikrohistoryczne na makrohistorycznym tle Lwowa lat 30. XX wieku”, Tomasza Wójcika, „Zoppot/Sopoty. Nieoczywista dialektyka (tymczasowego) sąsiedztwa (proza Stanisława Dygata)”, Justyny Szklarczyk, „Pałace-pegeery i nowe sąsiedztwa. Powojenne zamieszkiwanie krajobrazu wiejskiego Mazur i Warmii w pamiętnikach konkursowych”, Jana Potkańskiego, „Zarudzie Jarosława Iwaszkiewicza wobec działalności Instytutu Literackiego”, Wawrzyńca Miścickiego, „Swojsko, czyli nieswojo. Tożsamość kulturowa we wczesnej prozie Leopolda Buczkowskiego”, Ewy Paczoskiej, „Polski wiek XIX w lustrze literatury XXI wieku – meandry sąsiadowania”, Joanny Szewczyk, „Lokalne, niesamowite, queerowe. Sąsiedztwo w najnowszej polskiej literaturze kobiet”, Bożeny Karwowskiej, „Trudne sąsiedztwo. Andrzeja Kacorzyka opowieść o ojcu, Osieku i życiu w sąsiedztwie Oświęcimia”, Hanny Gosk, „Emisariusze światów równoległych. O t”ym, jak pewien Niemiec, Żyd i staruszka rzeczywistość sąsiadowania numinotycznie odmieniali, Magdaleny Horodeckiej, „Polsko-ukraińskie sąsiedztwo po agresji Rosji na Ukrainę. Projekt Momenty Instytutu Reportażu oraz rozważania na jego marginesach”, esej literaturoznawczy Leszka Szarugi „Problem wielokulturowości w krajach Europy Środkowo-Wschodniej”, artykułu Wojciecha Browarnego, „Tadeusz Różewicz i sąsiedzi. Literatura, wspominanie i produkcja lokalności”, Paula Allaina, „Cyfrowe perspektywy treningu aktorskiego” w tłumaczeniu Katarzyny Kręglewskiej, lesylwę No i co z tego (część czwarta) Leszka Szarugi oraz poezję i prozę Oli Fudalej.
"Tekstualia" dofiansowane są przez Dom Kultury Śródmieście w Warszawie, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Uniwersytet Warszawski.
