Wydarzenia

W tekście otwierającym to wydanie jego redaktor prowadzący Piotr Mitzner, profesor, poeta, edytor napisał: "W bibliotekach i księgarniach jest dział „książki o tematyce wojennej", które cieszą się zawsze dużym zainteresowaniem czytelników. Literatura powstająca w czasie II wojny światowej, wciąż jeszcze nie dość przebadana, budzi emocje, a nawet gorące spory.
Teraz, kiedy wojna toczy się tak blisko naszych domów, temat wojenny nabrał szczególnej mocy. Przyciąga, a jednocześnie budzi zawstydzenie, bo u nas rzecz dzieje się na papierze, na scenie, na ekranie, podczas kiedy tam... Wielu z nas odczuwa z tego powodu jakiś niepokój, może nawet moralny. Autorzy i badacze tekstów „o wojnie" często też mają wyrzuty sumienia, kiedy siedzą przy swoich warsztatach, podczas kiedy tam... Ten numer „Tekstualiów" powstał między innymi z potrzeby rozmowy nie tyle o dawnych i najnowszych tekstach „o wojnie", ile o tekstach wojennych, dających świadectwo, ale też stawiających pytania o rolę osoby ludzkiej w sytuacji ekstremalnej, o cenę jej ocalenia. Bywa tak, że tym ocaleniem jest forma, odnalezienie jej, zapanowanie nad nią, które pomaga zapanować także nad sobą. Nie chodzi oczywiście o poszukiwanie piękna, ono dawno już straciło moc. Chodzi bardziej chyba o ocalenie ludzkiej pracy i zrozumienie siebie i innych. Poprzez szept, płacz, krzyk. Czasami powstaje wielka sztuka, czasami chropowata albo nieudolna. I ta nieudolność w pewnym sensie daje świadectwo, choć pozostawia niedosyt. W badaniach nad literaturą wojenną wciąż aktualne pozostają uwagi Michała Borwicza, pisarza, więźnia obozu i partyzanta w jednej osobie, który pisał, że ciśnienie przeżyć wojennych i emocji nie rodzi nowej formy, a wtrąca twórców w, dobrze znane z tradycji, a więc oswojone szablony i stereotypy. Oczywiście podejmowane są próby ich odrzucenia i odnalezienia nowego języka, ale jest to naprawdę praca Syzyfa. Pytanie zresztą, czy na jakąś nowość w tym zakresie przygotowani są czytelnicy, czy wybierają jednak to, co od dawna znane.
Podczas kiedy tam... Ta niepokojąca fraza nie powinna podważać sensu tworzenia i interpretowania, bo to właśnie te czynności pozwalają nam zbliżyć się do zrozumienia sensu naszego i nie-naszego życia".
W numerze obok arykułów Marka Radziwona, O Opowiadaniach sewastopolskich Lwa Tołstoja, Igi Frąckiewicz, Od samotności do wszechwładzy nad materią. Energetyzująca narracja sinowców, Mikołaja Nowaka-Rogozińskiego, Dziennik wojenny Józefa Czapskiego, Macieja Libicha, Jak powstawał Czarny potok? Raz jeszcze o ewolucji pisarstwa Leopolda Buczkowskiego, Marcina Czardybona, „Wojna wskoczyła mi do głowy. I w mojej głowie siedzi”. O kynizmie Louisa-Ferdinanda Céline’a, Bernadetty Darskiej, Przełamywanie milczenia. Kilka refleksji o tym, jak w reportażach opowiada się o wojnie i ludobójstwie, Hanny Gosk, Dyskursywizacja tożsamości. Tematy (wschodnio)ukraińskie w perspektywie postradzieckiej, Urszuli Pieczek, Jeden wiersz bliżej zwycięstwa, Jacka Zydorowicza, Sztuka afektywno-dwubiegunowa. Artyści ukraińscy o wojnie i jej skutkach, Doroty Jewdokimow, Rosyjska muzyka popularna wobec wojny. Studium przypadku: Raper Husky na wojnie opowiada bajki można znaleźć teksty Antoniego Wieniawskiego, Urywki wspomnień (1914-1915) w oprac. Piotra Mitznera, Piotra Chabiery, Wspomnienia 1920 w oprac. Arkadiusza Chabiery, Jerzego Ficowskiego, Noc w więzieniu, ***Wióry wspomnień..., Śmierć wiosny, Jehowa w oprac. Joanny Rolińskiej, Anny Pogonowskiej, Dzienniki [stan wojenny], w wyborze i oprac. Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany, Wojna o biedny język [Listy Irit Amiel do Piotra Miztnera] w orpac. Anity Jarzyny, Agnieszki Piśkiewicz-Bornstein i Marty Tomczok. W wydaniu prezentujemy też szkice Piotra Mitznera, Radykalne słowo podczas wojny - czy dać mu wybrzmieć? Dylematy antologisty(i nie tylko), Macieja Libicha, Ostatni wiersz Leopolda Buczkowskiego, Marka Zagańczyka, Słowa bez nadziei, poezję ormiańskiej autorki Tatev Khachatryan, Koszmar bez końca albo It’s My Life 2 i wiersze Danuty Künstler-Langner, Muzeum dobrych neonów, Ogłoszenie, Pani Vanitas i dal, Włos Europy, W korytarzach czasu?
W tym obszernym wydaniu znalazło się również miejsce dla tłumaczeń wiersza Igora Belova, На независимость Украины (римейк)/ Na niepodległość Ukrainy pióra Magdaleny Ukrainets, Edwarda Pollocka, Godzina rozstania pióra Mariana Polaka-Chlabicza. Osobne miejsce zajmują w numerze twórcy litewscy: Rimvydas Stankevičius (i jego wiersze Prolog, Od początku w przekladzie Jonasa Jankauskasa), Indrė Valantinaitė (wiersz Kościoły, w tłumaczeniu Dominiki Jagiełki, Gdybyś tylko mnie uprzedził w przekładzie Anny Krawczyk, Pokoje hotelowe w tłumaczeniu Emilii Jarnutowskiej) oraz Gytisa Norvilasa (twarz twarz twarz, Z zerowych egzystencji w tłumaczeniu Joanny Bożeńskiej). Numer otwierają teksty wspomnieniowe od redakcji, wydawcy i współpracowników "Tekstualiów" autorstwa Żanety Nalewajk oi Piotra Mitznera poświęcone Leszkowi Szarudze, a zamyka proza Beaty Smykiewicz-Różyckiej, Pamiętnik nauczycielki, Ołowek, Okulary, Lupa i pęseta, List do N., Rower, Plastry, Termometr, Telefon.
Numer dofinansowany został przez Dom Kultury Śródmieście w Warszawie, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Czasopisma, Uniwerstet Warszawski w ramach programu IDUB oraz MNiSW w ramach programu Rozwój Czasopism Naukowych 2022-2024.

Jak pisze redaktorka, w tym wydaniu większość artykułów „jest pokłosiem seminarium naukowego Józef Hen. Nowolipie i dalej. W wigilię 100-lecia urodzin, które odbyło się 7 listopada 2023 roku. Organizatorami spotkania były Koło Naukowe Miłośników Kultury i Literatury Żydowskiej „Dabru emet” (UAM) i Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. Zgromadzone tutaj artykuły i szkice dotykają i dotyczą – często w ujęciach reinterpretacyjnych – szeroko pojętej sztuki uprawianej przez Jubilata: pisarskiej i filmowej, a więc eseju, biografii i autobiografii, prozy, powieści młodzieżowej, scenariusza filmowego, konstruowania fabuły (tu istotna jest kategoria sceny założycielskiej”).
W numerze obok artykułów Marcina Wyrembelskiego, Tomasza Nierychłego, Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany, Mikołaja Jazdona, Marka Kaźmierczka, Marcela Majaka-Smolenia
Marcel Majak-Smoleń, Konwencje westernowe w literackiej i filmowej twórczości Józefa Henai Michaliny Wesołowskiej znalazły się lesylwa i szkic Leszka Szarugi oraz jego przekład wiersza Igora Biełowa "Na niepodległość Ukrainy", tłumaczenia wierszy Indrė Valantinaitė pióra Agnieszki Rembiałkowskiej, debiutancka proza Marty Michalak Dla nas szczęście niepisane [fragment powieści Poświaty] oraz Parostatek Tomasza Rutkowskiego.
W dziale Poezja czekają na czytelników nowe wiersze Piotra Mitznera, Marcina Wróblewskiego oraz debiutanckie teksty poetyckie Aleksandry Kuśnierkiewicz. Ponadtwo warto przeczytać artykuły Jakuba Zygmunta Autoprzekład jako forma emancypacji. Przypadek Pocełuj i A kusz Celii Dropkin, Piotra Prachnio, Między artyzmem a obscenicznością. Recepcja Jamesa Joyce’a w Polsce w latach 1924–1939 i Zbigniewa Kloch, ”Czuły narrator” Olgi Tokarczuk z teoretycznej i literackiej perspektywy.
Życzymy inspirującej lektury!

Numer dofinansowany został przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Dom Kultury Śródmieście w Warszawie oraz Uniwersytet Warszawski. „Tekstualia” uzyskały też dofinansowanie z MNiSW w ramach programu „Rozwój czasopism” 2022–2024.

Guest Editors: dr hab. Olga Kubińska, prof. ucz. (University of Gdańsk), Prof. dr hab. Wojciech Kubiński, prof. Emeritus (University of Gdansk), Academy of Applied Sciences in Elbląg)
Please feel welcome to read this issue: https://tekstualia.pl/en/issuesen/holocaust
"Ongoing discussion on collective memory in contemporary Poland requires constant efforts to defi ne and redefine the objects under dispute, particularly in reference to the Holocaust and the Second World War. What requires such redefi nition is the very area to be scrutinized and the basic terminology to be implemented, with the necessity to discriminate between collective memory shaped by official historical policy, collective memory shaped by historians, writers and artists, alongside the offi cially sanctioned memory. The question arises whether the memory shaped by historians, writers and artists forms an alternative to the offi cially canonized variant and whether in these circumstances we keep looking at distinct, mutually exclusive memories". Olga Kubińska, Wojciech Kubiński

INTRODUCTION
Olga Kubińska, Wojciech Kubiński, Polish memory of the Holocaust in the 21st century: the art of remembering and forgetting
SECOND-GENERATION TESTIMONY
Monika Sznajderman, From Monika Sznajderman, Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna (The pepper forgers: a family history)
HISTORY OF THE HOLOCAUST
Barbara Engelking, Organising help for the Jews on the Aryan side
Joanna Michlic, The history of rescue in Poland and gender perspective: new approaches and questions
RESEARCH ON LITERARY REPRESENTATIONS
Przemysław Czapliński, Holocaust as horror. A few remarks on Polish literature 1985–2015
Bożena Keff, Wardens of fate – forgotten, repressed. On literary representations of the Holocaust. Selected texts published in Poland in the nineteen forties and fifties
Urszula Ulla Chowaniec, Ir ort oyf der velt/ Her place in the world. Irena Klepfisz’s Secular Jewish Identity
CINEMATIC ART AND LITERATURE
Aleksandra Ubertowska, Radical child perspective in contemporary art dedicated to the Holocaust. Epistemology, camp, weak subject
MEMORY OF LANDSCAPE
Olga Kubińska, Holocaust memoryscapes in 21st century Poland

This publication was financed through Postgraduate Programme in Translation Studies at the Faculty of Languages, University of Gdańsk and the Ministry of Science and Higher Education, as part of the Support for Journals program (“Rozwój Czasopism Naukowych”)

"Jubileusz stulecia przyznania Reymontowi Nagrody Nobla w dziedzinie literatury to okoliczność niestandardowa. Rzadko świętuje się tego typu jubileusze, które nie ze względu na metrykalne widełki dat granicznych, określających procesualność czyjegoś życia, stają się ważne. Nie jest to także sposobność do upamiętniania na gruncie polskiej kultury okrągłych lat pracy od debiutu i świętowania czyjegoś dorobku twórczego, za którym stoi określona linia jego przebiegu (od – do). Okoliczność świętowania stulecia jednej z najważniejszych nagród w dziedzinie literatury każe pytać o perspektywy i kondycję tej literatury, jej możliwości, potencjał twórczy, szanse jej odczytywania dzisiaj oraz namysł nad sensownością i adekwatnością takiego uhonorowania autora. Pozwala również pytać, dlaczego wybór padł na konkretnego pisarza w danym właśnie momencie zmieniających się panoram, mód i praktyk literackich. Prowokuje do pytań o to choćby, w jaki sposób na macierzystym gruncie nagroda ta określała zapotrzebowania ówczesnych, doceniała i premiowała swoistość pisarskiej oryginalności, znakomitość warsztatu, poczytność i wszelkiego rodzaju rezonanse – możliwe w dużym stopniu dzięki medium translatologicznemu do innych literatur docelowych. Okoliczność ta staje się też niewątpliwie okazją do pytań rankingowo-hierarchicznych zogniskowanych wokół funkcjonalności i zasadności tej nagrody: czy powinien, czy zasłużył, czy faktycznie dzieło autora było oryginalne i nośne, a jego dorobek wybitny?" ze wstępu pt. Reymont, czyli życie Dawida Marii Osińskiego.
W wydaniu można przeczytać artykuły: Grażyny Legutko, „Dam Ci jeszcze wieść o sobie – lecz żądny będę odpowiedzi”. Listy Miriama do Reymonta z lat 1899–1907, Doroty Samborskiej-Kukuć, Venus Reymonta – geneza, konteksty, próba interpretacji, Olimpii Jastalskiej-Wasyk, Szaleństwo i strach. Groza w noweli Zabiłem! Władysława Reymonta, Igi Walaszczyk, Rozdwojenie, wielokrotność – podróż w nieznane. Wampir S.W. Reymonta, Aleksandry Liszki, Reymontowska grafomania – Z pamiętnika, Beaty Utkowskiej, Reymont do Polonii amerykańskiej. Zapomniana odezwa, Julii Wroniewicz, We świat, do ludzi – o nowej adaptacji Chłopów Reymonta, Lesylwę Leszka Szarugi, No i co z tego (część piąta), prozę: Katarzyny Pochmary-Balcer, Efekt biegaczki, Lidii Iwanowskiej-Szymańska, Pieśń Rami oraz Doroty Cieślik, Wielogłos 1, Wielogłos 2, Wielogłos 3, poezję Piotra Matywieckiego,***widziałem starożytnego młodzieniaszka, ***chwila po chwili biało po bieli, ***przyzwyczaiłem się do zakątków, ***zlepek nie sklejony, ***zadziwiająco, ***RZECZYWISTOŚĆ, Piotra Mitznera, Dobranoc, Na urodziny nieznanego tancerza, Kij. Marchewka, Geographia est magustra, Street art. Wileńska, Przed galerią, Wyspa pracy twórczej, Magdaleny Ukrainets, Śnitworek oraz tłumaczenie, Pieśni miłosnej J. Alfreda Prufrocka T.S. Eliota pióra Mariana Polaka-Chlabicza. Numer dofinansowany został przez Dom Kultury Śródmieście w Warszawie (wydawcę), Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Czasopisma), Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (program Rozwój Czasopism Naukowych) oraz Uniwersytet Warszawski.