2020 / Literatura i przełom wieków
Tekstualia 2020, nr 4 (63)
Jean Baudrillard w swojej najsłynniejszej pracy noszącej tytuł Symulakry i symulacja pisał o „nieokreślonym stanie duszy właściwym czasom fin de siècle”. Zdanie to rodzi zasadne pytania. Dlaczego tak trudno znaleźć adekwatne określenia kondycji ludzkiej w momencie przejściowym? Co konkretnie powoduje to poczucie niesamowitości? Czy istnieją środki ekspresji, by oddać rzeczone wewnętrzne drżenie? Przełom(y) stuleci to niezwykły czas – czas niepokoju, ale i nadziei, czas nie tylko schyłku, lecz także otwarcia na nadchodzące nieznane, specyficzny moment liminalny dla jednostek ludzkich oraz zbiorowości. Należy postawić pytanie, czy i w jaki sposób to temporalne doświadczenie rzeczywistości znajduje swoje odzwierciedlenie w medium literatury. W planowanym numerze zajmiemy się twórczością stanowiącą zapis „specyficznego stanu duszy” na przełomie wieków. Pochylimy się nad dystynktywnymi wyznacznikami literatury temporalnego przejścia, jej cechami charakterystycznymi, a także weźmiemy pod uwagę narracje tematyzujące to doświadczenie.
Ostatni przełom wieku obfitował w oczekiwania wydarzeń przełomowych, umożliwiających przełamanie obowiązujących paradygmatów – zarówno tych o naturze filozoficznej, estetycznej jak i społecznej. Z natury rzeczy ogląd literatury i sztuki tego okresu ulega stopniowej transformacji – uwidoczniają się zjawiska wcześniej przeoczone, a tracą na znaczeniu niektóre z wcześniejszych dominant. W numerze przyjrzymy się świadectwom tych procesów zapisanym w literaturze polskiej. Nie przejedziemy też obojętnie nad perspektywą europejską oraz globalną. W numerze będziemy pytać ponadto, jak przez ostatnie dwie dekady zmieniły się literatura, teatr, sztuka. Jak zmienił się świat? Które z aspektów kultury zachowują ciągłość, a które ewaluują? Równie istotna jest dla nas kwestia płynnej granicy świadczącej o przełomie wieków i towarzyszących mu nastrojach dekadenckich i katastroficznych. Zastanowimy się nad tym, kiedy skończył się wiek dwudziesty a kiedy rozpoczął wiek dwudziesty pierwszy?
